تبادل لینک هوشمند
صلاحیت حرفه ای و چالش های آموزشی در پرستاری مراقبت های ویژه
علی مرادی (دانشجوی کارشناسی ارشد پرستاری مراقبت های ویژه)
برگرفته از شماره دوم فصلنامه علمی فرهنگی کمیته تحقیقات دانشکده پرستاری بقیه الله (www.nursingsrc.loxblog.com)
مفهوم صلاحیت حرفه‌ای به طور خاص در پرستاری
مراقبتهای ویژه تا حدی متفاوت از مفهوم عام آن
در پرستاری است. این تفاوت به دلیل ماهیت
بخش مراقبتهای ویژه و شرایط خاص حاکم بر
آن است. در یک مقاله مروری که حدود
45 مطالعه را از پایگاه‌های اطلاعاتی مهم از قبیل COCHRAN و MEDLINE مورد بررسی قرار داده، به تعریف و توصیف مفهوم صلاحیت حرفه‌ای در پرستاری مراقبتهای ویژه پرداخته شده و دامنه صلاحیت‌های حرفه‌ای در پرستاری ویژه مورد بررسی قرار گرفته است. نکته بسیار جالب اینکه در این مطالعه، دامنه صلاحیت‌های حرفه‌ای در پرستاری ویژه وسیع و گسترده ذکر شده است و در هر کدام از مقالات به جنبههای متفاوتی از این موضوع پرداخته شده است. حدود 7 مقاله یافت شد که در آن هیچ تعریف و توصیفی از مفهوم صلاحیت‌های حرفه‌ای در پرستاری ویژه اشاره نشده است. در سایر مقالات این صلاحیت حرفه‌ای با مفاهیمی از قبیل پرستاری مراقبتهای ویژه مبتنی بر دانش تخصصی، مهارت، نگرش به بیماران ویژه، ارزش‌ها و مراقبتهای مبتنی بر تجارب پرستاران تعریف شده است. همچنین صلاحیت‌های بالینی در سه حوزه اصلی و صلاحیت‌های حرفه‌ای در چهار حوزه اصلی تقسیمبندی شده است. در حوزه صلاحیت‌های بالینی مفاهیمی از قبیل آشنا بودن پرستار ویژه با اصول مراقبت پرستاری، آشنایی با دستورالعمل‌های بالینی و مداخلات پرستاری مطرح شده است. در حوزه صلاحیت‌های حرفه‌ای مفاهیمی از قبیل رعایت اخلاق در مراقبت پرستاری، تصمیمگیری، توسعه مراقبت از بیمار و داشتن همکاری و مشارکت با سایر اعضای تیم مراقبتهای ویژه ذکر شده است (1).
بکارگیری دانش در مراقبت از بیماران ویژه جزء لاینفک مراقبت پرستاری حرفه‌ای در بخش‌های ویژه می‌باشد. با این حال دوره‌های آموزشی مراقبتهای ویژه برای پرستاران از کشوری به کشور دیگر متفاوت می‌باشد و تعداد پژوهشهای انجام شده در زمینه بررسی سطوح علمی پرستاران مراقبتهای ویژه و بررسی تأثیر این آموزشها بر ارتقای کیفیت مراقبتهای پرستاری ویژه در اروپا اندک است (2).
در زمینه بررسی تأثیر آموزش‌های انجام شده در موضوعات مرتبط با پرستاری مراقبتهای ویژه، یک پژوهشی انجام شده است که از زاویه جالبی به موضوع چالش‌های آموزشی در حوزه مباحث مراقبتهای ویژه پرداخته است. در این پژوهش که در سال 2009 و در ایالات متحده انجام شده است، 32 دانشجوی پرستاری در 4 گروه تقسیم شده و با استفاده از شبیه ساز انسانی اقدام به انجام CPR کردند و همه این فعالیتها فیلم برداری شد وبر اساس آخرین شواهد و دستورالعمل‌های احیاء قلبی- ریوی AHA ( American heart Association) مورد ارزشیابی قرار گرفت. لازم به ذکر است که این بررسی 22 هفته پس از دریافت مدرک CPR توسط دانشجویان پرستاری صورت گرفت. مدرک CPR تا 2 سال اعتبار داشته و دارندگان این مدرک تا 2 سال به صورت قانونی مجوز انجام CPR را در مواقع مورد لزوم دارا هستند. در این پژوهش، هیچ یک از دانشجویان نتوانستند مراحل پایهای CPR را با موفقیت و به طور صحیح انجام دهند ولی همه دانشجویان شرکت کننده در این پژوهش توانستند با موفقیت و به طور صحیح از دستگاه AED( Automatic external defibrillator ) استفاده کنند (3).
همان طور که از نتایج آزمون مشخص است، دانشجویان، بخشی از آموزش را که کاملاً ملموس و در شرایط واقعی ( استفاده از دستگاه AED) برای آن‌ها اجرا شده است، با اثربخشی بهتری نسبت به سایر بخشها کسب کردهاند و مهارت دانشجویان در آن زمینه بسیار خوب بوده است. پیشنهادی که در این پژوهش مطرح شده، این است که برای آموزش موثر CPR برای دانشجویان بهتر است با طرح سناریوهای مختلف و استفاده از شبیه سازهای انسانی و حتی استفاده از تخته سفت CPR در زیر ماکت مورد استفاده و ایجاد شرایط واقعی‌تر برای دانشجویان در دوره‌های آموزشی اقدام شود. در واقع برای ملموس‌تر کردن محتوا ی آموزشی برای دانشجویان تلاش شود مبنی بر انتقال این مفهوم که در شرایط واقعی هم برای بیمار دقیقاً همین اقدامات باید انجام شود (3).
همان‌طور که ملاحظه می‌شود در این پژوهش، پژوهش گر با طرح تأثیر کیفیت آموزش در یک مداخله بسیار مهمی مانند CPR که یکی از مهارت‌های ضروری برای هر پرستار ویژه محسوب می‌شود، به خوبی توانسته است نقش و قدرت آموزش را در توانمند سازی پرستاران و احراز صلاحیت‌های حرفه‌ای مورد نیاز برای انجام CPR موفق بیان کند. و کاملاً علمی و مستند بیان می‌کند که با تغییر رویکردهای آموزشی و استفاده از محتوی و ابزارهای آموزشی مناسب و ایجاد فضاهای آموزشی واقعی‌تر نتایج بهتری برای پرستاران حاصل خواهدشد.
در طول دهه‌های گذشته، حرفه پرستاری در زمینه توسعه علمی و پیشرفت‌های حرفه‌ای برای فراهم کردن مراقبتهای با کیفیت برای بیماران موفق بوده است و مسیر رو به پیشرفتی را طی کرده است. همچنین به دلیل افزایش پیچیدگی در امر مراقبت از بیماران ویژه، حوزه‌های تخصصی مختلفی از پرستاری مخصوصا در زمینه مراقبت از بیماران ویژه ایجاد شده است (4).
در دهه‌های اخیر، همچنین شاهد پیشرفت‌های سریع و فزاینده در زمینه پزشکی مراقبتهای ویژه نیز بوده‌ایم. به دلیل رشد سریع علمی و تکنولوژیکی، امروزه بخش مراقبتهای ویژه (ICU ) به عنوان مکان فوق‌العاده تخصصی و پیچیده و محیط کار پر از استرس تبدیل شده است. لازم است پرستاران ICU هم از نظر عملی و بالینی و هم از نظر تئوری تسلط کافی داشته باشند. همچنین باید بتوانند با شرایط بسیار پرکار ICU تطابق پیدا کنند تا در مواجهه روزانه با چالش‌های فکری، فیزیکی، فیزیولوژیکی و اخلاقی که در مراقبت از بیماران ویژه ایجاد می‌شود، موفق بشوند. در بررسی‌های انجام شده در چندین مرکز مشخص شده است که دانش برخی از پرستاران بخش مراقبتهای ویژه در زمینه برخی موضوعات تخصصی از قبیل مراقبتهای تنفسی و پیشگیری از عفونت ناکافی و در برخی مراکز حتی در مرز هشدار بوده است (4).
برگزاری یک آزمون علمی در 11 موضوع خاص مراقبتهای ویژه که به صورت هماهنگ و اینترنتی توسط Fallbrook و همکاران برای 1142 نفر از پرستاران شاغل در بخش‌های ICU در 20 کشوراروپایی برگزار شد، نتایج زیر را به دنبال داشت. متوسط نمره کل پرستاران 65.7 درصد (با انحراف معیار 11.9) بوده که 90 درصد پرستاران نمره بالای 50 درصد و در واقع نمره قبولی را کسب کردند و 10 درصد از پرستاران که از 5 کشور بودند، نمره زیر 50 درصد کسب کردند و نمره قبولی را نگرفتند. همچنین در تفسیر نتایج آزمون، نکته جالبی که وجود داشت این بود که پرستاران ICU در زمینه‌های عمومی پرستاری اطلاعات و سطح دانشی خوبی داشته‌اند ولی در زمینه‌های تخصصی و در موضوعات خاص نیازمند تقویت سطح علمی هستند. در این راستا و برای تقویت سطح علمی پرستاران و ایجاد وحدت رویه برای پرستاران ICU فدراسیون اروپایی انجمن‌های پرستاری مراقبتهای ویژه در سال 2004 نسبت به تدوین و برگزاری دوره‌های آموزشی برای پرستاران ICU که در مقطع کارشناسی پرستاری باشند، اقدام کرده است (4).
همچنین اعضای انجمن پرستاری ویژه اروپا معتقدند که نیازمند یک کوریکولوم آموزشی واحد برای آموزش‌های ضمن خدمت تمام اعضای تیم مراقبتهای ویژه اعم از پرستاران، پزشکان، فیزیوتراپ‌ها و سایر افراد مرتبط در این حوزه مراقبتی هستند (4).
در نگاه کلی می‌توان گفت، با اینکه سطوح علمی پرستاران ICU در کشورهای مختلف، متفاوت است این تفاوت، در حد قابل توجه و معنی دار نیست. مطابق بررسی‌های موجود، غالباً دانش پرستاران ویژه در زمینه موضوعات تنفس و ونتیلاسیون نسبت به سایر موضوعات کم است که همین امر نگران کننده می‌باشد و پیشنهاد می‌شود که آموزش در این موضوعات برای پرستاران ICU باید در اولویت قرار بگیرد. استراتژی‌های آموزشی سیستم‌های آموزشی پرستاری مراقبتهای ویژه باید در این راستا تدوین شود که سطوح دانش پرستاران ویژه را مخصوصاً در چند زمینه کلیدی مورد اشاره در پژوهش‌ها (به طور مثال مباحث تنفس و ونتیلاسیون) بهبود ببخشند و از دستورالعمل‌های مبتنی بر شواهد در طراحی کوریکولومهای آموزشی استفاده نمایند (2).
هنوز هیچ مرجع رسمی و یا علمی، یک بررسی و مطالعه‌ای به طور خاص در مورد وضعیت علمی و سطح دانش پرستاران شاغل در بخش‌های ویژه کشورمان ارائه نداده است، ولی کاملاً مشخص است که نبود آمار و ارقام و بررسی در این زمینه دلیل بر خوب و عالی بودن اوضاع نیست. البته بدون هیچ‌گونه پیش داوری در این زمینه می‌توان گفت انجام چنین پژوهشی در حوزه آموزش پرستاری ویژه و چالش‌های پیش روی آن ضروری به نظر می‌رسد. اما اتفاق خوشایندی که در ایران اسلامی رخ داده است، ایجاد رشته‌های پرستاری مراقبتهای ویژه و NICU در مقطع کارشناسی ارشد پرستاری بوده است. امید است با برطرف کردن کاستی‌های موجود و هرچه بیشتر تخصصی‌تر کردن پرستاری ویژه و باز تعریف شرح وظایف پرستار ویژه و تکمیل کردن این طرح با ایجاد مقطع دکتری تخصصی بالینی ویژه شاهد بالندگی روز افزون پرستاری ویژه در کشور باشیم و موجب ارتقای کیفیت مراقبت از بیماران ویژه باشیم.
یک راهکار و پیشنهاد عملی
به نظر می‌رسد هرگونه پیشرفتی در پرستاری و پرستاری ویژه از طریق فایق آمدن بر چالش‌های آموزشی موجود در پرستاری از طریق تخصصی‌تر کردن پرستاری در مقاطع تحصیلات تکمیلی میسر است. این شیوه فواید بسیار زیادی نسبت به برگزاری دوره‌های کوتاه مدت تخصصی غیر دانشگاهی دارد و این شروع خوب را در ایران به فال نیک می‌گیریم. نکته دیگر فراهم کردن مقدمات حضور پرستاران دارای تحصیلات تکمیلی در بالین به عنوان پرستاران درمانگر و حتی تعریف جایگاهی به عنوان هیأت علمی بالینی پرستاری که علاوه بر انجام مراقبتهای پرستاری ویژه در بخش‌های ویژه به موازات اعضای هیئت علمی دانشکده مکمل
آموزش‌های پرستاری در بالین بیماران باشند. به یقین راهکارهای
فراوان و بهتری در ذهن پرستاران شاغل در بخش‌های ویژه
و دانشجویان پرستاری و مخصوصاً دانشجویان و فارغ‌التحصیلان
کارشناسی ارشد پرستاری ویژه وجود دارد که از طریق
برگزاری جلسات هم اندیشی و یا از طریق انجام بررسی‌های
پژوهشی می‌توان از آن‌ها بهره گیری کرد.
تفکر انتقادی: چه نقص هایی در سیستم آموزشی دوره کارشناسی ارشد مراقبت های ویژه وجود دارد و این دوره برای ایجاد صلاحیت های حرفه ای مطلوب در پرستاران ویژه چگونه باید برگزار شود؟
REFERENCES:
1. Riitta-Liisa ¨A¨ari a, Suominen Tarja a,b,1, Leino-Kilpi Helena. Competence in intensive and critical care
nursing: A literature review. Intensive and Critical Care Nursing. 2008;24:78-89.
2. Paul Fulbrook a b, *, John W. Albarran c, Birte Baktoft d, Ben Sidebottom. A survey of European intensive care nurses’ knowledge levels. International Journal of Nursing Studies. 2012;49:191-200.
3. Kardong-Edgren S. BSN Medical-Surgical Student Ability to Perform CPR in
a Simulation: Recommendations and Implications. Clinical Simulation in Nursing. 2009;(2009) 5:79-83.
4. Sonia Labeaua J-DC. Post-registration ICU nurses education: Plea for a European curriculum. International Journal of Nursing Studies. 2012;49:127-8.
نظرات شما عزیزان:
باسلام متن بسيار خوبي بود من دنبال فرق شرح وظايف پرستار ويژه وچالشهاي آن با پرستاران شاغل در بخش ويژه بودم كه با مقاله ي شما متوجه شدم آموزش پرستاران در بالين خيلي كم
ارسال توسط سعيد باباجاني-ارشد مراقبتهاي ويژهMSc
آخرین مطالب
